Siirt'in şifa kaynağı Pervari Balı

Doğanın zengin florasından beslenen arıların ürettiği bal bir şifa kaynağı olarak biliniyor. Türkiye’nin en kaliteli balları arasında sayılan Siirt Pervari Balı da tadı ve kokusu ile ön plana çıkıyor. Siirt İl Tarım ve Orman Müdürü Ergün Demirhan, Pervari Bal’ının özellikleri, marka değeri, üreticilere yapılan desteklemeler, karakovan balı üreticiliği gibi birçok konuda merak edilenleri cevapladı.

Siirt Pervari Balının özellikleri nelerdir?

Bal, arılar tarafından, çiçeklerin nektarlarından veya bitkilerin yaşayan kısımlarından alınan özsuların toplanarak vücutlarındaki özel maddeler yardımıyla işlenerek üretilen petek gözlerine depolanıp olgunlaştırılan, insan gıdası olarak kullanılmakta olan değerli bir besindir. Ayrıca antiseptik ve anti bakteriyel özelliklerinin yanı sıra kolesterol seviyesini kontrol etmesi, enfeksiyonlarla savaşması, enerji sağlaması gibi etkileri vesilesiyle insan sağlığı açısından önemlidir.

Şifa kaynağı olarak bilinen Pervari Balı ise tadı ve kokusu ile ön plana çıkmaktadır. Pervari ilçemizin zengin florasından beslenen arıların ürettiği balın, kalp ve karaciğer başta olmak üzere, bağırsak, mide, tansiyon, kan dolaşımı ve damar hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Bu özellikleriyle Pervari Balı aranan, talep ve tercih edilen ülkemizin en önemli şifa kaynağı ballarından biridir.

Pervari balımız geçmişten gelen bir üne sahiptir. Lezzeti, şifası ve kalitesiyle ün yapan Pervari Balı, Osmanlı saraylarının mutfaklarında tüketilen bir bal olarak kayıtlara geçmiştir.

Abdulhamit Han'ın en küçük oğlu Abid Efendi’nin Paris’teki sürgün günlerinde, Osmanlı saray mutfağından eksik olmayan Pervari Balı’nı sürekli istediğini kayıtlardan biliyoruz. Abid Efendi ile sürekli iletişim halinde olan Eski Türk Ocakları Başkanı akademisyen Lütfi Ekiz Abid Efendi'nin "Türkiye'den Pervari Balı’ndan başka bir şey göndermeseniz de benim için yeterlidir" dediğini Prof. Dr. İhsan Süreyya hocamıza aktarmış, kendi günlüklerinde yazmıştır. İhsan Süreyya Sırma hocamız son kitabı Viyana Günlerinde ve Siirt Üniversitesi Arıcılık Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Görevlisi Erkan Sırma hocamızın Pervari balı tarihi konusunda yaptıkları çalışmalarında 1860 yılı Diyarbakır salnamelerinde (Osmanlı devlet kayıtları) ‘’Siirt tarafından Diyarbekir’e gelen Pervari Balı, en makbul baldır’’ tespiti yer almaktadır.

2 BİN 400 TON ÜRETİLİYOR

Balın üretim şartları hakkında bilgi verebilir misiniz?

Siirt, 180 bini aşkın kovan sayısı ve 2 bin 400 ton civarında bal üretimi ile Türkiye’de 7. sıradadır. Aynı zamanda ilimiz 55 bin civarındaki geleneksel sepet kovan sayısı ile Türkiye’de 1. sıradadır.

TÜRKİYE’NİN EN KALİTELİ BALLARI ARASINDA SAYILIYOR

Pervari Balı’nın sırrı, ilçede 1600 (bin 600) metre ile 2 bin 200 metre arasında değişen yükseltilerde bulunan endemik bitki türlerinden gelmektedir. Üçgül, yonca, adaçayı, kekik, ballıbaba, peygamber çiçeği, geven, engerek otu, sığırdili, fiğ, kenger gibi yüzlerce çiçek ve bitkinin oluşturduğu flora çeşitliliği ve nektarlı bitki bolluğu da balın kalitesini etkileyen çok önemli faktörlerdir.

Pervari Balı’nın üretildiği ilçemiz, Siirt ilinin kuzey doğusunda yer almaktadır. Alan bakımından Siirt ilinin en büyük ilçesi olan Pervari’nin yüzölçümü 1459 kilometre karedir. İlçenin en önemli dağları 2953 metre yükseklikle Yazlıca (Herekol) Dağı ile 2759 metre ile Körkandil Dağı’dır. En önemli akarsuları, doğu batı yönünde akan Botan Çayı ve Müküs Çayı’dır. 

Pervari merkezinin rakımı 1380 (bin 380) metre olup 7 bin 300 hektarlık arazide tarımsal ürün yetiştirilmektedir. Bitkisel ve hayvancılık alanında zengin tarımsal ürün çeşitliliği bulunmaktadır. Dört mevsimin en belirgin özellikleriyle yaşandığı Siirt ili genelinde karasal iklim hüküm sürmektedir. 

Pervari Karakovan Balı’nın farkı nedir?

Karakovan sepet balları, söğüt çubuklarıyla sepet gibi örülen 1 metre uzunluğunda kütük şeklinde yuvarlak, çapı 20 santimetre olan dışı balçıkla (çamurla) sıvanıp üretim aşamasında herhangi bir müdahaleye maruz kalmadan ve altı ay kapalı kalıp sonrasında sadece uçuş deliğinin açık olduğu ve aydınlığı görmediği kovanlara karakovan denir. Karakovan balı hiçbir şekilde insan eli değmeden arının tamamen kendi yöntemiyle mumunu dahi kendisinin ördüğü ilkel sepet kovanlarında üretilen baldır. Karakovan balı çok özel yöntemlerle sınırlı miktarda çok eski dönemlerden beri üretilmektedir. Bu örme sepet kovanların tercih edilmesinin en büyük sebebi bu kovanlarda üretilen balın peteğinin çok ince ve yumuşak olmasıdır. Balı gibi peteği de son derece şifalıdır. Balın kalitesini gösteren prolin değeri kilogramda 800-1100 (bin 100) miligram gibi çok yüksek olup, bu yönüyle değerlendirildiğinde Türkiye’nin en kaliteli balları arasında sayılmaktadır. Dünyada 1000 (bin) mg/kg prolinin üzerine çıkan çok az bal bulunmaktadır.

SİİRT, KOVAN SAYISI VE BAL ÜRETİMİ İLE TÜRKİYE’DE 7.SIRADADIR

İlimizde 2002 yılında 19 bin adet olan kovan sayısı 2021 yılında 180 bin adet, 2002 yılında 228 ton olan bal üretimi ise 2021 yılında 2 bin 400 ton civarında gerçekleşti. Siirt, kovan sayısı ve bal üretimi ile Türkiye’de 7.sıradadır.  Siirt, 55 bin adet geleneksel sepet kovanı ile Türkiye’de 1. sıradadır.

Pervari İlçemizde 90 bin adeti aşkın kovan bulunmakta olup, yaklaşık 1.050 (bin 50) ton bal üretilmektedir. İlçemiz doğal florası arıcılık faaliyetleri için son derece uygundur. Coğrafik olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri arasında geçiş noktası olduğundan yılın büyük çoğunluğunda çiçeklenme olmaktadır. Uzun yıllar çeşitli nedenlerle sekteye uğrayan gezginci arıcılığımız, bölgeye huzurun gelmesi, yayla ve meraların yeniden kullanıma açılması ile birlikte gelişmeye başlamıştır.

Sadece Pervari ilçemizde değil Siirt genelinde de çok değerli ve kaliteli ballar üretilmektedir. 

Değerli Pervari Balımız başta olmak üzere farklı özellikleri ve kaliteleri ile ilimiz genelinde üretilen ballarımızın tanıtım ve markalaştırma çalışmalarımız aralıksız devam etmektedir.

TÜRKİYE’NİN İLK COĞRAFİ İŞARETLİ BALI

Pervari Balının besin değeri ve diğer ballara göre farklı yönlerini anlatır mısınız? Coğrafi işaretli ürün yolcuğu hakkında neler söylersiniz?

Uzun yıllar Pervari ilçemizde arıcılık yapan arıcılarımızın bir araya gelmesi ile kurulan Pervari Bal Kooperatifi coğrafi sınırları belli alanda coğrafi işaret almış Pervari Balımızı organik olarak üretmektedir. Yıllar içinde Pervari organik bal üretiminin arttırılması ve daha da yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Balımız prolin değeri ile Türkiye’nin en kaliteli ve değerli balları arasında yer almaktadır. 

Pervari Balı yüzde 13 rutubet, 1.54 hidroksimetil fmfurol (HMF mg/kg), yüzde 75 invert şeker (Glukoz+Fruktoz), yüzde 0 sakkaroz, yüzde 0 maltoz, 18,5-25 diastas sayısı muhteviyatla, amber renginde, normal ve parlak görünüşlüdür. Bu rakamlar Pervari balımızın tam bir şifa kaynağı olduğunun kanıtıdır.

Tadıyla duyusal hafıza oluşturan Pervari Balı yoğun ve karakteristik bir aromaya sahiptir. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda arılar için nektar, polen veya salgı kaynağı olan toplam 50 familyaya ait 264 takson belirlenmiştir. Bu taksonlardan 222 takson otsu, 22 takson çalı formunda,  20 takson ağaç, 14 takson endemik ve 23 taksonun kültür bitkisi olduğu anlaşılmıştır. Üretimin yapıldığı ortalama 2 bin 250 rakımda, uçucu bileşen, fenolik bileşik ve aminoasit ve aroma yoğunluğu çok yüksektir. Yine fitokimyasal ve polen analizleri sonucunda, bir arı ürünü olan propolis için Pervari bölgesinde 19 familyaya ait bitki kaynağı tespit edilmiştir. Bunların başlıcaları Quercus (meşe), Salix (söğüt), Astragalus (geven), ferula (Heliz), pistacia (bıttım), cerasus (dağ kirazı), gundelia (kenger), paliurus (Karaçalı), ononopardum (Kangal) ve echinops (topuz)dur. Yapılan analizler sonucu propolis ve diğer arı ürünlerinin moleküler karakteristiklerinin belirlenmesinin büyük önem taşıdığını görülmüş ve tavsiye edilmiştir. Bu konuda akademik çalışmalar devam etmektedir.

Türkiye’nin ilk coğrafi işaretli balı, Pervari Balı’dır. Coğrafi işaretlerin korunması hakkındaki kanun hükmünde kararnamenin 12. maddesi gereğince 27.07.2003 tarihinden geçerli olmak üzere Siirt Valiliği İl Özel İdaresi tarafından tescil edildi. 

Pervari Balının marka olması ve pazarlama stratejisi ile ilgili neler söylersiniz? Pervari Balına ilgi nasıl?

Siirt genelinde ve Pervari’de gezginci arıcılık yapılarak elde edilen diğer kaliteli ballarımızın Pervari Balı olarak adlandırılması yanlıştır. Siirt il merkezinde ve diğer ilçelerimizde Pervari balı dışında çok kaliteli ballarımız bulunmaktadır. Bu amaçla 3 yıl önce kurulan Pervari Bal Kooperatifi ile gezginci arıcılık yapılmadan tamamı organik bir şekilde Pervari Balı üretilmektedir. Bu şekilde yapılan üretimi arttırarak Pervari balımızın marka değerini arttırmayı hedefliyoruz.

TALEP HER GEÇEN GÜN ARTIYOR

Pervari balının gerek kalitesi, kokusu ve florası ile çok geniş bir kitleye ulaştı. Kahvaltılarımızda şifa kaynağı, sofralarımızın vazgeçilmezi haline geldi. Siirt Valiliğimiz, Pervari Kaymakamlığımız ve İl Müdürlüğümüz tarafından yapılan tanıtım çalışmaları ile Pervari Balına talep her geçen gün artmaktadır. Bu yılki hasat programımıza Siirt Valimiz Sayın Osman Hacıbektaşoğlu katılarak Pervari balımıza ve balcılarımıza verdiği değeri ve desteği göstermiştir.

İKİ YILDA ARICILIĞA 2 MİLYON 250 BİN TL DESTEK SAĞLANDI

Bal üreticilerine verilen destekler neler? Üreticilere eğitim, üretim desteği vs. veriliyor mu?

Bakanlığımız tarafından arıcılarımıza çeşitli konularda yıllık destek verilmektedir. 2019-2021 yılları arasında Tarım ve Orman Bakanlığımız, GAP İdaresi Başkanlığının destekleri ile Ana Arı Yetiştiriciliği Projesi, Gezginci Arıcılık Projesi, Pervari Bal Festivali, Seyyah Arıcılar Projesi, Ana Arı Yetiştiriciliği ve Arı Ürünleri Projesi, Gezgin Arıcılıkta Yaşam Standardının Sağlanma Projesi, Organik Pervari Balı Üretimi ve Markalaştırılması projeleri yapılmıştır. İki yılda arıcılığa yönelik yapılan projelerin toplam tutarı 2 milyon 250 bin TL civarındadır.

Üretimin sürekliliği ve kalitesi için üreticilere tavsiyeleriniz nelerdir? Pervari Balı almak isteyenler nelere dikkat etmeli?

Üreticilerimize ballarını mutlaka Tarım ve Orman Bakanlığımızdan üretim izni almış, işletme kayıt belgesi bulunan güvenilir kooperatif ve firmalardan temin etmelerini tavsiye ediyoruz.

Son yıllarda bölgedeki huzur ortamı batıdan ilimize tersine göçü başlatmış ve tarımsal üretimi arttırmıştır. Büyük bir çoğunluğu boşalan 281 köyümüzde dönüşlerle beraber yerleşim tekrar başlamıştır. Tarım ve Orman Bakanlığımız, Valilik ve Kaymakamlıklarımızın, ilgili kuruluşlarımızın destekleri ile il ve ilçe Müdürlüklerimiz sürekli sahada ve üreticimizin yanındadır. 

Dünyanın son yıllarda yaşadığı sıkıntılardan sonra tarımın ve üretimin önemi daha da belirgin hale gelmiştir.