Yeni yılın yeni salgını: Zam gelecek korkusuyla alışveriş yapmak

"Acaba yeni yıl zamları gelmeden kredi kartı borcuna mı girsem?" diyordu bir Twitter kullanıcısı. 

Başka bir kullanıcı ise "Yarın zam gelir korkusuyla aklına düşeni bugün almak istemenin ekonomide terimsel bir karşılığı var mı" sorusunu yöneltiyordu. 

Yine aynı Twitter'da, asgari ücretin 8 bin 500 liraya çıkmasının ardından "süpermarketlerde fiyat etiketleri değişiyor" görselleri paylaşılmaya başladı.

Marketler fiyat değişimine başladı. pic.twitter.com/BbpxIxaOqy — ZAM Haber (@ZAMajans) December 22, 2022

"İnsan rasyoneldir ve akla uygun şekilde harcama kararı alır" tezi geçtiğimiz yüzyılda birden fazla kez yıkıldı. Türkiye'de ise uzun süredir üstüne toprak atılıyor. 

Enflasyon ortamı, 1 milyon liralık evlere "ucuzmuş" dedirtirken, 30 liraya alınan peynirin 150 liradan 120 liraya gerilemesine "indirim" diyoruz. 

Fiyat algısının kaybedildiği şu günlerde yeni yıl yaklaşırken herkeste bir "zamlanmadan alalım" endişesi… 

"Ekonomideki terimsel karşılığını" ise "panik alışverişleriyle" açıklayan da var "FOMO'dur" diyen de… 

Panik alımları en basit anlamda, Kovid-19 ve benzeri kıyamet senaryolarında oluşan kıtlık korkusunun tetiklediği "her şeyi stoklayalım" dürtüsü. Pandeminin ilk günlerinde herkesin tuvalet kağıdına saldırması bunun iyi bir örneği. 

FOMO'nun (Fear of Missing Out) Türkçe karşılığı ise "günceli, gündemde ve popüler olanı kaçırma korkusu". Arkadaşlarınızla çok keyifli bir yemek yerken, Instagram'da gördüğünüz bir partiye katılamadığınız için oluşan üzüntü hissi tam olarak bir FOMO durumu. 

Ekonomiye ya da bugüne ise "herkes bir şeyler satın alıyorsa ben de satın almalıyım" şeklinde tercüme ediliyor. 

Her iki konu da "yeni yıl zamları gelmeden alışveriş yapmalıyım" paniğini yüzde 100 olarak açıklamayabilir. Hatta "Davranışsal İktisat"ın konusu olan bu başlıklara başka bir haberde daha geniş yer vermek isabetli olacaktır.